Xây dựng NTM đã có nhiều chuyển biến theo hướng đi vào chiều sâu, hiệu quả và bền vững, trong đó vấn đề giữ gìn và phát huy các giá trị văn hoá đậm đà bản sắc dân tộc được chú trọng. Kinh tế nông thôn đã có sự thay đổi lớn, tác động trực tiếp đến thu nhập và đời sống của người dân nông thôn.
Trên cơ sở kết quả đạt được, ngày 22/2/2022, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 263/QĐ-TTg phê duyệt Chương trình Mục tiêu quốc gia xây dựng NTM giai đoạn 2021 – 2025. Trong đó, nhiều mục tiêu, nội dung và nhiệm vụ có sự thay đổi, bên cạnh 11 nội dung thành phần, đã ban hành 6 chuơng trình chuyên đề.
NTM là Chương trình có khởi đầu, nhưng không bao giờ có kết thúc, bởi các tiêu chí liên tục được nâng chất lên qua thời gian. Ban đầu là các địa phương phấn đấu đạt chuẩn NTM và hiện nay rất nhiều xã NTM đang nâng chất lên thành NTM nâng cao và trở thành NTM kiểu mẫu.
 |
| Thành phố Long Xuyên tỉnh An Giang thay da đổi thịt. |
Sau NTM kiểu mẫu, sẽ nâng cấp lên thành “NTM Smart”, tức là NTM thông minh. NTM Smart là ứng dụng chuyển đổi số vào mọi lĩnh vực của xã, thôn, xóm… từ việc lắp các camera an ninh trên các đường làng ngõ xóm, ứng dụng internet vạn vật, trí tuệ nhân tạo vào điều khiển sản xuất nông nghiệp và mọi mặt trong đời sống nông thôn. Phát triển kinh tế nâng cao thu nhập của người dân nông thôn vẫn là ưu tiên cốt lõi của Chương trình NTM.
Tính đến hết tháng 12/2022, cả nước có khoảng 19.500 HTX nông nghiệp và 91 Liên hiệp HTX nông nghiệp. Trong đó, đã có 4.028 HTX tham gia liên kết sản xuất, tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp; 145 HTX nông nghiệp hoạt động trực tiếp tham gia xuất nhập khẩu và khoảng 1.200 HTX là chủ thể tham gia sản xuất và sở hữu khoảng 40% sản phẩm OCOP (mỗi xã một sản phẩm) cả nước.
Các HTX bước đầu đã thu hút được sự quan tâm của giới trẻ, những người đã qua đào tạo về làm việc. Thực hiện chính sách hỗ trợ phát triển nguồn nhân lực cho các HTX (theo Thông tư 340/TT-BTC), cả nước đã thu hút được trên 833 lao động qua đào tạo cao đẳng, đào tạo về làm việc cho các HTX nông nghiệp.
Phát triển HTX nông nghiệp trong thời gian tới cần tôn trọng quy luật khách quan, một mặt không can thiệp sâu vào sản xuất kinh doanh của HTX, mặt khác phải giúp các HTX tham gia các chuỗi liên kết, ứng dụng khoa học công nghệ, nhất là công nghệ cao, công nghệ số và sản xuất theo định hướng của thị trường.
Mặc dù vậy, chất lượng hoạt động của khu vực kinh tế hợp tác, HTX vẫn được xem còn nhiều hạn chế. Hạ tầng, nhất là hạ tầng phục vụ sản xuất, kinh doanh như kho bãi, nhà xưởng, cơ sở sơ chế, chế biến, bảo quản còn sơ sài. Đặc biệt là năng lực quản lí, quản trị sản xuất kinh doanh của các HTX, khả năng tiếp cận vốn khó khăn do tài sản chung của HTX nhỏ bé, không có tài sản thế chấp; quản lí hoạt động sản xuất kinh doanh chưa minh bạch.
Đến hết năm 2022, cả nước có 2.038 chuỗi liên kết sản xuất nông lâm ngư nghiệp, trong đó có 1.250 HTX nông nghiệp tham gia và các hình thức liên kết rất đa dạng. Cốt lõi của cơ chế sản xuất theo chuỗi giá trị nông sản là cơ chế quản lí sản xuất theo hợp đồng, nhờ vậy phát huy ưu thế của doanh nghiệp trong việc giải quyết 3 vấn đề: Thị trường và thương hiệu; áp dụng công nghệ mới; vốn kinh doanh. Do đó, doanh nghiệp mua, chế biến, bảo quản tiêu thụ nông sản trở thành chủ thể lãnh đạo chuỗi giá trị từ trang trại đến bàn ăn.
Về chương trình hỗ trợ phát triển các chuỗi liên kết nông sản, hiện các tỉnh, thành phố đã phê duyệt được 933 dự án, kế hoạch liên kết để làm hồ sơ xin hỗ trợ. Tổng kinh phí các dự án được duyệt là 1.921 tỉ đồng (bình quân 3,3 tỉ đồng/dự án), trong đó ngân sách Nhà nước hỗ trợ 767 tỉ đồng (chiếm 40%), còn lại 60% kinh phí do các doanh nghiệp, HTX và người dân đối ứng. Trong số các dự án liên kết được phê duyệt, có 536 HTX và 213 doanh nghiệp tham gia.
Việc hỗ trợ phát triển HTX trong lĩnh vực nông nghiệp trong thời gian tới cần tuân thủ đúng bản chất của HTX là tổ chức kinh tế tương trợ, tự lực, tự chủ, tự chịu trách nhiệm, tập trung để nâng cao hiệu quả hoạt động, không chạy theo thành tích về số lượng HTX.
Điều quan trọng là phải giúp các HTX đổi mới tư duy trong sản xuất, liên kết sản xuất và nâng cao năng lực tự quản lí, quản trị hoạt động của HTX. Các HTX cần đẩy mạnh thực hiện sản xuất theo tiêu chuẩn, quy chuẩn, cải tiến mẫu mã đáp ứng yêu cầu chất lượng các sản phẩm hàng hóa của thị trường, người tiêu dùng; cải thiện năng lực sơ chế, chế biến, bảo quản nông sản và nguyên liệu nông sản cho các nhà máy, doanh nghiệp đầu ra.