Xóm của dân ngụ cư
Trò chuyện với cư dân của “xóm lá buông” chúng tôi được biết, cách đây khoảng hơn 20 năm, khi các chủ buôn lá buông từ Campuchia về Việt Nam qua cửa khẩu Hoa Lư, để cung ứng nguyên liệu cho các làng nghề đan lát thủ công mĩ nghệ, cũng như làm nón lá, làm ăn phát đạt thì cũng là lúc mà có rất nhiều người lao động từ mọi nơi tới làm mướn cho các chủ buôn này. Người làm mướn tới từ miền Bắc, miền Trung và đông đúc hơn cả là từ các tỉnh miền Tây.
 |
| Các bó lá buông trắng ngần sau khi đã được phơi khô chuẩn bị được vận chuyển mang đi cung cấp cho các làng nghề làm nón, cũng như đan lát đồ thủ công mỹ nghệ |
Mới đầu các chủ buôn lá buông để người làm mướn tự xoay xở chỗ ăn chỗ ở, nhưng sau đó họ đã cho người lao động dựng lều lán trong khuôn viên bãi tập kết và phơi lá buông để ở, dần dà tạo thành các “xóm lá buông” với cư dân đông đúc, nhộn nhịp. Bà Lê Thị Bảy, ngoài 60 tuổi tới từ tỉnh Đồng Tháp, là một trong số các cư dân tới lập nghiệp đầu tiên của “xóm lá buông” kể rằng, khi đó công việc buôn bán lá buông phát đạt nên lượng người làm mướn rất đông, vì vậy số hộ sinh sống quần tụ tại đây khá nhiều, lên tới mấy chục hộ. Nhiều người về quê không chỉ dắt díu người thân mà còn cả hàng xóm tới đây để làm mướn bằng công việc phơi lá buông.
Những năm gần đây, nghề buôn lá buông không còn “phất” và thuận lợi như xưa, vì thế số hộ dần chuyển đi nơi khác làm ăn sinh sống khiến cho xóm lá này trở nên thưa vắng, đìu hiu hơn, chỉ còn chưa đầy chục hộ “bám trụ” lại.
Vợ chồng anh Nguyễn Văn Sơn và chị Trần Thị Thương, quê An Giang cũng tới làm mướn phơi lá buông ở lại “định cư” trong xóm lá này từ hơn chục năm nay. Thời gian rảnh rỗi, vợ chồng lại đi kiếm việc làm thêm ngoài thị trấn Lộc Ninh, hay các xã lân cận để trang trải cho cuộc sống và chu cấp nuôi 2 con ăn học. Anh Sơn cho hay: “Mới đầu lên đây làm nghề phơi lá cũng chỉ nghĩ làm tạm bợ vài năm để lấy ít tiền vốn sau đó về quê kinh doanh buôn bán gì đó… Nào ngờ từ đó làm riết luôn cho tới bây giờ.
 |
| Anh Sơn đang bó lại các xương lá buông để chuẩn bị cân cho chủ vựa mang đi tiêu thụ |
Cũng theo vợ chồng anh Sơn cho hay, cách đây chỉ dăm bảy năm trở về trước, xóm lá buông này rất đông đúc thanh niên trai tráng, thế nhưng sau này họ đi “thoát li” bằng cách xin việc làm thêm ở thành phố, hay vào làm công nhân tại các khu công nghiệp, vì thế mà xóm lá giờ chủ yếu là người già, trẻ nhỏ, phụ nữ, người trung niên…
Và công việc phơi lá buông
Những ngày này, mặc dù đã bước vào cuối mùa khô ở các tỉnh phía Nam nhưng không khí lao động ở đây vẫn luôn hối hả, khẩn trương tranh thủ nắng, gió phơi những tàu lá buông khô, vàng ươm…
Công việc phơi lá buông diễn ra quanh năm, nhưng khoảng thời gian được xem là “cao điểm” diễn ra trong 6 tháng mùa khô, bởi các mẻ lá phơi nhanh khô hơn, màu đẹp hơn và người làm nghề cũng không quá vất vả khi phải… chạy mưa. Các thành viên trong gia đình bà Bảy làm công việc phơi, xé lá buông có thu nhập khoảng từ 5-7 triệu đồng/người/tháng. Các hộ dân khác trong xóm lá cũng tuỳ người, già hay trẻ, phụ nữ hay đàn ông, làm giỏi hay không…, mà có mức thu nhập cao thấp khác nhau.
 |
| Chị Hà, một công dân xóm lá đang sơ chế sản phẩm lá buông |
Nói chung nếu có công việc đều thì một lao động trong khoảng 1 năm có thể “để ra” được vài ba chục triệu đồng, sau khi đã trừ đi chi phí ăn uống. Ngoài công việc chính là phơi lá buông, các hộ trong xóm lá đều chăn nuôi gia cầm, trồng trọt thêm rau quả cải thiện cuộc sống sinh hoạt. Anh Tuấn, quê Bạc Liêu làm nghề phơi lá buông ở đây hơn chục năm nay cho hay: “Công việc phơi lá dẫu ổn định nhưng thu nhập 5-7 triệu/tháng cũng đâu phải là cao bởi thời nay vật giá sinh hoạt cái gì cũng leo thang. Hơn nữa giờ lá tươi về ít, chỉ 1 tuần 1 xe, nên những lúc nhàn rỗi các lao động đều kiếm việc làm thuê, làm mướn để tăng thêm thu nhập, trang trải cho cuộc sống đỡ vất vả…”.
Trò chuyện với các “công dân” của xóm lá buông này tôi được biết, công việc phơi lá khá vất vả, vào mùa khô còn đỡ khi chỉ khoảng 3-4 ngày là lá khô cong; trong khi mùa mưa phải tới cả tuần, mà việc canh chừng để chạy mưa, che chắn lá cũng mệt… bở hơi tai. Trong lúc vận chuyển, tước lá, phơi lá, thu buộc lá…, đòi hỏi người làm phải khéo léo, nhất là ở khâu tách xé lá, nếu không cẩn thận lá sẽ bị rách nát, chủ bắt đền trừ vào tiền công.
Được biết, những năm trước đây thì chỉ vài ba ngày là có 1 xe ô tô lá buông tươi, với trọng lượng lên tới hơn chục tấn đưa về để người lao động tước, phơi, sơ chế. Thế nhưng vài năm trở lại đây thì khoảng 1 tuần mới có 1 xe ô tô lá tươi được đưa về. Người dân trong xóm lá nhận lá về xé và phơi khô, bó buộc lại từng đon lá khô gọn gàng, tiền công tính theo sản phẩm. Sau 3 chuyến lá tươi về, tương ứng với 3 tuần lễ chủ vựa sẽ cân lá khô và xương lá mang đi cung cấp cho các làng nón ở Huế, Hà Nội, Đồng Nai; hay một số địa phương có nghề đan lát hàng thủ công mĩ nghệ phục vụ xuất khẩu…